زمان حضرت مهدی (ع) پس از ظهور و قیامشان از درخشانترین دوره‌های کره زمین پس از آفرینش آن و یا از زمان خلقت آدم (ع) است.
صحیح آن است که زمان حضرت مهدی (ع) را زمان نور و عصر علم بنامیم، نه زمانهائی را که ما امروزه در آن زندگی می‌کنیم که روزگار تاریکیهای جهل و فقر و انحراف و زشتکاری و ظلم و گمراهی است.
با توجه به این سخن حکیمانه مشهور که «همه چیز را به ضدش می شناسند» می‌توانیم شکوفائی و زیبائی زندگانی و شیرینی زیستن در آن سالها را با نگرشی تند به وضعیت تا‌سف باری که در این زمان زندگانیمان را در برگرفته دریابیم.
به اجتماعی که امروزه در آن زندگی می‌کنیم نظری افکنید! زشتی هائی که زندگانی را بر مردم تیره کرده و لذت زندگانی و شیرینی حیات را از آنان سلب نموده است ببینید. انواع محرومیتها است، یکی را می‌بینی که از مال و ثروت محروم است و دیگری از خانه‌ای که در آن مسکن گزیند و یا از دکانی که در آن تجارت نماید و یا مالی که زندگی او و خانواده‌اش را تا‌مین نماید یا بدان به درد خود و وابستگانش برسد.
مشکلات، زندگانی را در برگرفته است و دشواریها، درها را به روی مردم بسته.
نبودن آزادی مسکن، مسافرت و تجارت و کار و اقامت در محلی یا آزادی سخن گفتن و نوشتن و تا‌لیف و اظهار نظر و غیر آن.
از بین رفتن امنیت، که آدمی بر زندگانی خویش و اموال و خانواده‌اش بیمناک است. ناتوانان از قدرتمندان می‌ترسند و ثروتمندان بر بیچارگان زور می‌گویند.
فراوانی عقده‌های روانی که پیامدهای پیاپی آنها بسیار زیاد است.
آنگاه فقر و گرسنگی را - که افراد فراوانی در جهان با آن دست به گریبانند - بنگرید و بیماریهائی را که بر اثر سو تغذیه و خصوصا بین اطفال رایج است... به همین ترتیب امور دیگر.
به مردم و به کمبودها و محرومیتها و از بین رفتن کرامت‌ها و گرفتاریها و مصیبت‌ها و مشکلات آنان نگاه افکنید. زندانها میلیونها تن را در خود جا داده‌اند. جنگها می‌خورد و پایمال می‌کند و از هم می‌درد و ویران می‌سازد و می‌سوزاند.
پس از این نگاه کوتاه...در زمان ظهور حضرت تمامی مظاهر زندگانی به میزان صد در صد دگرگون می‌گردد. فقر به کلی از اجتماع بشری رخت بر می‌بندد. محرومیت از مردمان زائل می‌گردد. عقده‌های روانی گشوده می‌شود. اندوهها به شادی بدل می‌گردد. جهنم زندگانی به بهشت تبدیل می‌شود و پژمردگی بر چهره‌ها نشسته جای خود را به طراوت شادابی خواهد سپرد. در آن روزگار هراس از بین می‌رود و امنیت بر سراسر عالم سایه می‌افکند. عدالت بر فراز اجتماعات خیمه خواهد زد. ظلم نابود می‌شود، در آن هنگام نه ظلمی می‌توان دید و نه مطلومی. مسلمانان کامیاب می‌گردند و سلامت بر کره زمین سایه می‌افکند و اسلام در تمام سرزمین عالم منتشر می‌گردد. روی کره زمین کسی باقی نمی‌ماند مگر آنکه شهادت می‌دهد: «لا اله الا الله و محمد رسول الله صلی الله علیه و آله و علی ولی الله و حجته» معبودی جز الله نیست و محمد که درود خدا بر او و خاندانش باد فرستاده خداست و علی (ع) ولی برگزیده خدا و حجت اوست.
تمام آنچه گذشت، به برکت نهضت حضرت مهدی (ع) و قیام و اقدامات و قدمهای اصلاحی و کارهای عمرانی و تعلیمات پُر ارزش ایشان و پیاده کردن قوانین الهی به دست آن بزرگوار رخ خواهد داد. احاطه و اطلاع بر تمام کارهای حضرت مهدی (ع) به صورت مفصل، در زمان قیام و نهضتش کاری ساده نخواهد بود، چرا که مفاسد و بدبختی‌ها و مصائب و زشتی‌ها و انحرافات منتشر در اجتماعات بشری به تعداد ستارگان آسمانند که از شمار بیرون است.
لازم است بدانیم که اکثر انحرافاتی که جامعه بشری با آنها دست به گریبان است به خاطر قوانین ظالمانه‌ای است که ساخته مغزهای علیل زمامداران ظالم است...قانون‌هایی که از انسان ازادی و کرامت را سلب نموده‌اند و نتیجه آن پخش نادانی و ناداری و محرومیت و مشکلات و گناهان و جرائم و زشتی‌ها و دیگر شُرور گردیده است.
آری... قوانین انحرافی است که علت ایجاد فحشا و سرقت و کشتار و گرسنگی و غیره در اجتماعات بشری گردیده است. زمانی که این قوانین ناراست از بین رفته جای خود را به احکام الهی سپارند، یقینا اجتماعات بشری به آرامش و رفا و صلاح و عدالت برخواهد گشت.
شایسته است که فراموش ننمائیم که صدها حدیث رول اکرم و خاندان پاکش - (علیهم السلام) که در کتابهای شیعه و سنی ذکر شده و قطعا از حد تواتر بیرون رفته است - به این معنی تصریح می‌نمایند که حضرت صاحب الامر (ع) زمین را از عدل و داد آکنده خواهند فرمود، پس از آنکه از ظلم و جور پُر شده باشد.
این احادیث فراوان بر دو بخشش تکیه دارند:
اول: آنکه حضرت مهدی (ع) زمین را از عدل و داد آکنده خواهد فرمود.
دوم: پس از آنکه از ظلم و جور پُر شده باشد.
پس ممکن است که بگوییم، جمله دوم برای جمله اول علت است. به عبارت واضحتر یقینا ظهور حضرت مهدی (ع) زمانی واقع خواهد گردید که زمین از انواع ظلم و جور آکنده شده باشد، یعنی زمامداران به افراد ملت، زورمندان به ناتوانان، شوهران به زنان و بالعکس، فرزندان به پدر و مادر و بالعکس، همسایگان به یکدیگر، کارگر به کارفرما و برعکس زور گویند و ستم نمایند، بلکه ظلم از این حد تجاوز نموده بیوه زنان و یتیمان و ضعیفان و حتی حیوانات را هم شامل خواهد شد. جز ظلم و مظلوم نخواهد ماند... تا آنجا که ظلم از حد خود گذشته و به جور مبدل خواهد گردید، مثلا بیگناهی مظلومانه کشته می‌شود و آنگاه خانواده‌اش از گریه بر او و یا تشییع جنازه‌اش ممنوع می‌گردند!!
در زمان ما در برخی از کشورها اتفاق افتاده است که بعضی از حکومت‌ها منقرض شده بیگناهان را ظالمانه می‌کشتند و وقتی خانواده مقتول برای تحویل گرفتن جسد مقتول می‌رقتند، دولت بهای فشنگ هائی را که برای کشتن آن بینوا مصرف نموده بود به چندین برابر قیمتش دریافت می‌داشت! این پس از آن بود که جنازه را برای شمارش جای گلوله‌ها دقیقا بررسی نموده سپس جنازه را به صاحبانش تسلیم می‌نمودند! یا آنکه اموال را به ظلم و جور مصادره می‌کردند، انگاه به صاحب اموال اجازه نمی‌دادند که حتی کلمه‌ای سخن گفته و یا نزد کسی دادخواهی نماید یا آنکه از مصائبش نزد احدی شکایت کند! این گرفتاریها و فشارها و میلیونها مانند آن است که اجتماعات بشری را آماده انفجار و انقلاب بر ضد طبقه حاکم ظالم می‌نماید و وقتی کسی برای راهبری انقلاب به پا خیزد میلیونها مظلوم با سینه‌هائی گشاده از او پیروی و او را تا‌یید می‌نمایند و توان خود را برای یاری آن به کار می‌گیرند و حتی به قیمت مرگ پاس آن می‌دادند، زیرا زندگانی پیشین خود را ناپسند و منفور می‌دیده‌اند.
این امور چونان مقدمه‌ای خواهد بود که نهضت حضرت مهدی (ع) و قیام آن بزرگوار را به نشر عدل و قسط در همه اجتماعات بشری، آمادگی می‌بخشد.
معنی این سخن مسلما چنین نیست که مسلمانان تنبلی ورزیده از کار سرباز زنند و از فعالیت باز بمانند، نه سخنی گوید و نه چیزی بنویسد و نه به کاری چون هدایت مردم و پیکار با ظلم بپردازد، به این تصور که اقدامات اصلاحی، ظهور حضرت مهدی (ع) را به تا‌خیر می‌افکند!
هرگز... بلکه هدایت مردم و پیکار با ظلم واجب و بابی از ابواب امر به معروف و نهی از منکر به شمار می‌رود و مسلما هیچ تا‌ثیری نیز در به عقب افکندن ظهور حضرت مهدی (ع) ندارد... ما به عمل مکلف بوده هیچ مسو‌لیتی در پیش انداختن و یا عقب انداختن ظهور حضرتش نداریم.
پس از این مقدمه... به سخن خود درباره فعالیت‌ها و اقدامات اصلاحی حضرت ولی عصر (عج) باز می‌گردیم:
زندگانی بشر دارای جوانب گوناگون و زوایای متعددی است و در تمام این جوانب و نواحی ممکن است فساد منتشر گردد. بر این مبنا حضرت مهدی (ع) برای اصلاح همه نواحی و جوانب به اقدامات عمومی پُردامنه دست خواهند زد. از احادیث فراوان اینگونه استفاده می‌شود که در آن زمان تحولی عظیم و تطوری عمیق در تمام اجتماعات بشری، در سرتاسر کره زمین، ایجاد خواهد شد، چندان که چهره زندگانی در تمام مظاهر و شو‌ون به چهره‌های گیرای دیگری تبدیل خواهد شد.
زندگانی فرهنگی در زمان حضرت مهدی (ع)
زندگانی فرهنگی در زمان حضرت مهدی (ع) آنچنان شکوفائی خواهد داشت که نظیری در تاریخ برایش نتوان یافت. علم و فرهنگ و خصوصا علوم دینی و احکام شرعی و معارف اسلامی منتشر گردیده چرخ‌های فرهنگ به صورتی سریع به گردش در می‌آید. روشن است که تطور و دگرگونی عظیمی در این زمینه حاصل خواهد شد.
من می‌پندارم - و خدا داناست - که در بسیاری از کتب فقه و حدیث در ان زمان تهذیب و تنقیح به عمل خواهد آمد و نقش مقدار زیادی از موضوعات کتابهای اصول فقه و مباحث آن به پایان می‌رسد و کاربردشان از بین می‌رود، چرا که حضرت مهدی (ع) قواعد عمومی مسائل فقه را روشن فرموده به این ترتیب از بسیاری از مباحث اصول بی نیازی حاصل می‌شود. در مورد کتب درایه و رجال و شرح حال راویان حدیث و تقسیم احادیث به صحیح و ضعیف و دیگر اصطلاحات حدیثی وضعیت به همان ترتیب خواهد بود، یعنی، از آن کتابها نیز بی نیازی حاصل خواهد شد، چرا که بیشتر آنان بر حدس و ظن استوارند و استفاده از آنها به زمان غیبت و جدائی مردم از امام عصر (ع) محدود می‌گردیده است.
اما در زمان حضرت ولی عصر (ع) مردم احکام شرعی را به صورتی قطعی در خواهند یافت. بیشتر کتابهای تفسیر از اعتبار ساقط خواهند شد، زیرا مردم به تفسیرهائی که برخاسته از آراء و برداشتهای شخصی است اعتنائی نخواهند داشت. در آن زمان فقط تفاسیر روایت شده از ائمه اهل بیت (علیهم السلام) باقی خواهد ماند.
این حکم در مورد قرائت‌های مختلف قرآن کریم - که سندیتی ندارند - نیز جاری و ساری است، زیرا مردم قران را از حضرت مهدی (ع) به همان گونه که از سوی خدای‌متعال نازل گردیده است - فرا می‌گیرند و تفسیر قرآن را نیز به گونه‌ای که مُراد و مقصود حضرت حق است خواهند فهمید و بر معارف قرآن و اسرار و عجائبی که در این کتاب ناشناخته و پنهان مانده است اطلاع خواهند یافت.
به همینگونه از بسیاری از دانشهای جدید - که مانند بیشتر مباحث فلسفی محصول فکر و خیال است - بی نیازی حاصل خواهد شد.
خلاصه آنکه، دانش صحیح در هر خانه‌ای منتشر و حلقه‌های درس و بحث هم برای مردان و هم برای زنان در اجتماعات مختلف ایجاد خواهد گردید.
حضرت باقر (ع) می‌فرماید:
« در زمان او - زمان حضرت مهدی (ع) به شما حکمت خواهند داد، چندان که زن در خانه‌اش به کتاب خدا و سنت پیامبرش (ص) قضاوت خواهد نمود.»
این حدیث دلالت دارد بر آنکه مردم در زمان آن بزرگوار به آداب دینی و آموختن احکام شرعی تربیت خواهند شد و سطح فرهنگ و دانش در میان آنان تا آن درجه بالا خواهد رفت که حتی زن می‌تواند بین دو نفر - که با یکدیگر اختلاف نموده‌اند - موافق کتاب خدا و سنت پیامبر به قضاوت بنشیند.
باید بدانیم که حضرت مهدی (ع) به کتاب خدا و سنت پیامبر او (ص) عمل نموده از آن دو به اندازه سر مو یا ذره‌ای منحرف نخواهد شد، البته شریعت تازه و یا دینی متناقض با دین اسلام نیاورده حلال خدا را حرام و حرام خدا را حلال نخواهد نمود.
ولی انچه حاصل خواهد شد آنست که تمام مذاهبی که پس از وفات رسول خدا (ص) ایجاد شدند همه مُلغی خواهند گردید، زیرا برای آنها موضعی در کتاب خدا و سنت پیامبر او نتوان یافت.
تنها من بر این عقیده نیستم، بلکه یکی از دانشمندان مذاهب اربعه معروف به ابن عربی (متوفای 638 ق) در کتاب خود فتوحات مکیه (در باب 366) درباره حضرت مهدی (ع) چنین گوید:
«او دین را آنگونه که هست آشکار خواهد ساخت، انچنان که اگر رسول خدا نیز زنده می‌بود آنگونه حکم می‌فرمود. همه مذاهب از زمین رخت برخواهد بست و جز دین خالص چیزی باقی نخواهد ماند...»
آری، وحدت بزرگ اسلامی در آن روز محقق خواهد گردید. در آن هنگام مسلمانان در اصول دین و فروع آن و تمام مسائل فقهی و احکام شرعی یکی می‌گردند و قیاس و استحسان و فتاوایی - که نشات گرفته از شرایط سیاسی زمانه باشد - نخواهد ماند. دین همان اسلام خواهد بود و مذهب، مذهب تشیع، یعنی مذهب اهل‌بیت که رسول خدا (ص) مردم را در احادیث فراوانی به آن دعوت فرمود. در آن زمان همه زیر پرچم لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله جمع خواهند گردید.
حضرت امیرمو‌منان (ع) در سخن خود درباره زمان حضرت مهدی (ع) می‌فرمایند:
«...و اشرار را نابود کرده اخیار را باقی خواهد گذارد. هیچکس که نسبت به اهل بیت کینه داشته باشد، باقی نخواهد ماند.»
و نیز در سخن خویش از حضرت مهدی (ع) چنین فرمودند:
زندگانی تربیتی در زمان حضرت مهدی (ع)
تردیدی نیست که بشر عموما قابل تربیت است. اگر تربیت بر پایه‌های اخلاقی صحیحی استوار باشد، دارای رفتاری عادلانه، سیرتی پسندیده، و راه و روشی قابل تحسین خواهد گردید و اگر چنانچه تربیت فاسد بوده و بر پایه‌های غیر اخلاقی استوار باشد، نتیجه به عکس صورت اول خواهد گردید.
پس تربیت، می‌تواند بر فطرت و غریزه و بر میل‌ها و رغبت‌های نفسانی و بر عادات و تقالید و دیگر اموری که به بشر تعلق دارد اثر گذارد.
چرا چنین نباشد؟ که حیوانات، حتی درندگان و حیوانات وحشی، قابل و پذیرائی تربیت اند. چگونه می‌توان پذیرفت که بشر قابل تربیت نباشد؟ در حالیکه وی موجودی است که بر بسیاری از مخلوقات برتری دارد و این به ان علت است که خدای تعالی به وی عقل و درک و بیان و غیر آن را عنایت فرموده است.
بر اساس تربیت است که اجتماع صالح یا فاسد می‌شود، خوشبخت یا بدبخت می‌گردد و هدایت یافته و یا منحرف.
وسائل و لوازم تربیت فراوانند از آنجمله:
1 - خانه: یعنی جایی که طفل در آن چشم می‌گشاید. این محل از مراکز تربیت محسوب گردیده تاثیر تامی در شکل‌گیری تربیتی طفل دارد.
2 - مدرسه: پس از خانه، نوبت به مدرسه می‌رسد که طفل مقدمات علم و فرهنگ را از معلمان فرا می‌گیرد و هر چه از مرحله‌ای درسی به مرحله دیگری پای می‌گذارد سطح درسی و فرهنگی و علمی وی ارتقاء می‌یابد تا آنکه به مدارج عالی می‌رسد.
کودک در تمام این مراحل شکل‌گیری می‌گیرد و شخصیت می‌یابد و تاثیر می‌پذیرد، حتی جذب علومی می‌شود که به وی القا می‌گردد، چه راست باشند، چه دروغ، چه حق باشند، چه باطل، چه فضائل باشند، چه رذائل، چه ایمان‌باشند و چه کفر.
3 - وسیله سوم - که همراه با این دو وسیله است - اجتماع می‌باشد. کودکی که در اجتماعی آکنده از ناپاکی و دروغ، بی بند و باری و زشتکاری، سرقت و خیانت یا در اجتماعی مملو از دیانت و امانت و حیاء و فضیلت زیست نماید از اجتماع اثر گرفته فاسد یا صالح خواهد گردید.
از مهمترین عواملی که در اصلاح اجتماع و یا افساد آن مو‌ثرند وسایل ارتباط جمعی‌اند، روزنامه‌ها و رادیو و تلویزیون و فیلم‌های سینمائی.
پس از این نظرِ اجمالی درباره تربیت...می‌گوئیم: حضرت مهدی (ع) که می‌خواهد همه اجتماع بشری را اصلاح فرماید و جامعه‌ای اسلامی به تمام معنی کلمه ایجاد نماید - از وسائل تربیتی استفاده و از طریق این وسائل ارتباط جمعی تعلیمات مربوط به تربیت درست و شرافتمندانه را صادر می‌فرماید. در مدرسه‌ها آموزش‌های اسلامی در صدر همه تعلیمات قرار خواهد گرفت و دوره‌های تعلیم در تمام مراحل آن اسلامی خواهند گردید و وسایل ارتباط جمعی صالح و سودمند و مفید شده از محدوده اسلامی تجاوز نخواهد نمود. پیشتر سخنی از حضرت باقر (ع) نقل کردیم که فرمودند: در زمان او حکومت به شما انسانها داده خواهد شد، چندان که زن در خانه‌اش به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) قضاوت خواهد نمود.
